سوسن چلچراغ
سوسن چلچراغ یکی از گونه‌های تیرهء سوسن است كه به نام «سوسن سفید» نیز خوانده مى شوداز آنجا که شکوفه های این گل با رنگ مهتابى به صورت واژگون باز می شوند نام سوسن چلچراغ به خود گرفته است. انتهای گلبرگ های آن پوشیده از دانه های برجسته و پرچم های بسیار بلند است. قامت این گل حدود یک متر است. . سوسن چلچراغ نخستین بار در سال ۱۳۵۴ توسط گیاه شناسی فرانسوی به نام «لدر بوری» شناخته و معرفى شد.
رویشگاه
این گونه از سوسن در استان گیلان (رودسر)، داماش، نور و تالش گزارش شده و همچنین در روستای سرشمام رستم اباد گیلان چندین مورد از رویت این گیاه همراه با عکس گزارش گردیده است و در خارج از ایران نیز تنها در شهرستان لنکران در جمهوری آذربایجان دیده شده‌است. در این منطقه از استان گیلان که هم اکنون محافظت می‌گردد در حدود ۲۰۰۰ نمونه از آن در یک ناحیهٔ کوچک از جنگل‌های مخروبهٔ راش اطراف ده و در ارتفاع ۱۷۰۰ تا ۱۹۰۰ متری دیده شده‌است. زمان گلدهی در خرداد ماه است.
گل سوسن چلچراغ نخستین و تنها گیاهی است که به عنوان میراث ملی در ایران به ثبت رسیده و رویشگاه آن در روستای داماش به مساحت ۴ هکتار تحت حفاظت قرار گرفته است. بعد از ثبت نامش در موزه تاریخ طبیعی ایران، در فرانسه نيز به نام «لیلیوم لیدربور» به ثبت رسید، از آن به بعد روستای داماش، كانون توجه ملی و جهانی شد به طوریكه هر ساله بسیاری از علاقه مندان و متخصصان و گیاه شناسان از سراسر دنیا برای دیدن این گل به ایران سفر می كنند.
مردم محلی بر این باورند كه سوسن چلچراغ در شب نور افشانی می كند و به همین دلیل چلچراغ نامیده شده. اما اصل قضیه – برطبق گفته گیاه شناسان- این است كه به واسطه مواد فلئورسانس در پرچم سوسن چلچراغ، این گل قابلیت بازتابش نور را دارد.این گیاه كه نوع ایرانی آن زیبایی و شهرت بسیار دارد، از اواسط خرداد گل می دهد و گل های آن تا نیمه تیر ماه پایدار می ماند. بنابراین بهترین زمان برای دیدن سوسن چلچراغ معمولا هفته آخر خرداد و هفته اول تیر ماه است كه البته بسته به شرایط آب و هوایی ممكن است طول این مدت كمی كوتاه و بلند شود.